اقدامات پیشگیرانه نظارتی: تجربیات بین‌المللی و پیشنهاد برای ایران

کد مقاله : 1164-CONFERENCE

نویسندگان

اعظم احمدیان *

چکیده مقاله

اقدامات پیشگیرانه نظارتی ستون فقرات پایداری سامانه‌های مالی، اقتصادی و نهادی هستند. تجربه جهانی نشان می‌دهد که هزینه پیشگیری به‌مراتب کمتر از هزینه اصلاح و بازیابی است. این اقدامات با کمک فناوری‌های نوین، چارچوب‌های بین‌المللی و حکمرانی کارآمد می‌توانند زمینه‌ساز رشد اقتصادی پایدار، ثبات مالی و افزایش اعتماد عمومی شوند. برای ایران، تعریف دقیق این حوزه و تفکیک آن از اقدامات واکنشی، نخستین قدم در طراحی اصلاحات مؤثر خواهد بود. این مقاله به بررسی چارچوب‌ها، ابزارها و تجارب بین‌المللی در حوزه اقدامات پیشگیرانه نظارتی جهت حفظ ثبات و سلامت سیستم بانکی می‌پردازد. ابتدا اصول بال و توصیه‌های برنامه ارزیابی بخش مالی (FSAP) معرفی شده و اهمیت گذار از نظارت مقررات‌محور به نظارت مبتنی بر ریسک و رویکردهای کلان‌احتیاطی و خرد‌احتیاطی تبیین می‌شود. سپس تجربه کشورهای پیشرو نظیر بریتانیا، سنگاپور و کانادا، و نیز کشورهای موفق آسیایی مانند کره جنوبی و سنگاپور در به‌کارگیری فناوری‌های نوین نظارتی، نظام هشدار زودهنگام، و ادغام داده‌ها برای تصمیم‌گیری سریع ارائه می‌گردد. علاوه بر این، مسیر اصلاحات در کشورهای هم‌رده ایران مانند ترکیه و مالزی، شامل تقویت سرمایه بانک‌ها، ارتقای حاکمیت شرکتی، و پیاده‌سازی استانداردهای بازل II و III بررسی شده است. در بخش پایانی، وضعیت و شکاف‌های ایران در چهارچوب قانونی و نهادی تحلیل شده و فرصت‌ها و چالش‌های اجرای اقدامات پیشگیرانه در چارچوب ماده ۲۸ قانون بانک مرکزی مورد بحث قرار می‌گیرد. یافته‌ها نشان می‌دهد که موفقیت این اقدامات نیازمند تعریف دقیق ریسک‌های تهدیدکننده، هماهنگی نهادی، بهبود زیرساخت داده و فناوری، و تضمین استقلال اجرایی بانک مرکزی است.

کلیدواژه ها

اقدامات پیشگیرانه نظارتی؛ ثبات مالی؛ نظارت بانکی؛ نظارت مبتنی بر ریسک؛ آزمون بحران؛ هشدار زودهنگام

وضعیت: پذیرفته شده